CECHY MAKROSKOPOWE
|
Owocniki najczęściej regularnie kuliste lub owalne. W glebie zawierającej żwir lub kamienie niekiedy zdeformowane. Wielkość owocników 0,5–4 cm. Zewnętrzna warstwa perydium – kora – na ogół jaskrawa, żółto-czerwona, brązowo-czerwona, czasem żółtawa, u starszych owocników ciemnobrązowa. Powierzchnia owocnika wyraźnie brodawkowana. Brodawki różnego kształtu, czasem przybierają postać drobnych kolców. Perydium na przekroju marmurkowate, zawsze w odcieniach brązu z jasnymi, regularnie przebiegającymi żyłkami. Grubość perydium zależna od wieku owocnika. U młodych okazów zawsze grube, a wraz ze wzrostem owocnika coraz cieńsze, zanikające. Na ogół 1-6 mm grubości. Gleba młodych owocników beżowo-szara, potem brązowa, wreszcie czarna. We wczesnym stadium dojrzałości poprzecinana jasnymi dissepimentami tworzącymi na przekroju marmurkowaty wzór. U większości znalezionych okazów można zaobserwować wyraźną krustę.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
 Zarodniki E.muricatus
|
Perydium wyraźnie dwuwarstwowe, 200-500 μm. Warstwę zewnętrzną - korteks - tworzą brodawki perydialne wraz z tkanką łączną. Brodawki zbudowane ze splecionych, grubościennych strzępek zabarwionych na żółto-brązowo. Tkanka łączna zbudowana z prostych, równolegle ułożonych, septowanych, bezbarwnych strzępek. Perydium właściwe to warstwa chaotycznie splecionych, hialinowych strzępek o średnicy 3-7 μm. Worki owalne lub kuliste. Średnia wielkość worków 25-68 x 20-55 μm. Worki 2-4 zarodnikowe. Worki można zaobserwować tylko we wczesnym stadium dojrzałości, kiedy gleba zawiera wyraźne dissepimenta. W dalszej fazie wzrostu worki ulegają rozpadowi. Zarodniki kuliste o średniej wielkości 12-30 μm. W niektórych owocnikach można spotkać dwie grupy zarodników zróżnicowanych rozmiarami i prezentujących zakresy wielkości 12-16 μm oraz 25-30 μm. Zarodniki wyraźnie urzeźbione, pokryte ostrymi kolcami o średniej wielkości 1-3 μm.
 |
 |
 |
Przekrój perydium |
Strzępki brodawki perydialnej |
Worki i młode zarodniki |
|
SIEDLISKO
 Grupa owocników
|
Elaphomyces muricatus rośnie w lasach liściastych i mieszanych. Najczęstszym partnerem mikoryzowym jest Fagus sylvatica, Carpinus betulus, Quercus robur. Gatunek ten nie ma szczególnych wymagań glebowych, jednak częściej można go spotkać na obszarach gleb brunatnych, płowych, górskich lub rędzin. Preferuje prześwietlone partie lasu, o skąpej roślinności zielnej. Częsty na krawędziach kompleksów leśnych, czasem rośnie w sporym oddaleniu od lasu, pod pojedynczymi drzewami lub grupami drzew. Owocniki we wszystkich stadiach dojrzałości można znaleźć w ciągu całego roku. |
WYSTĘPOWANIE
|
W Polsce gatunek powszechny w południowej części kraju. Najczęściej występuje na obszarach wyżyn, pogórzu oraz w lasach górskich. W Europie znany z niemal wszystkich krajów. Występuje ponadto w Azji, Ameryce Północnej i Australii.
|
UWAGI
 Grupa owocników
|
Elaphomyces muricatus jest morfologicznie bardzo zróżnicowany. Okazy z różnych siedlisk, a nawet tych samych stanowisk wykazują bardzo dużą różnorodność w zakresie cech budowy zewnętrznej. Wyodrębniono dwie odmiany różniące się szczegółami budowy makroskopowej oraz cechami ekologicznymi (Paz et al. 2017). Elaphomyces muricatus var. reticulatus charakteryzujący się jasnym przekrojem perydium i płaskimi brodawkami oraz Elaphomyces muricatus var. variegatus z zawsze obecną, bardzo wyraźną depresją bazalną.
Polska nazwa gatunku to jeleniak nastroszony |
